Thelebolus

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Thelebolus
Ilustracja
Owocniki Thelebolus stercoreus na odchodach
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

patyczniaki

Rząd

Thelebolales

Rodzina

Thelebolaceae

Rodzaj

Thelebolus

Nazwa systematyczna
Thelebolus Tode
Fung. mecklenb. sel. (Lüneburg) 1: 41 (1790)
Typ nomenklatoryczny

Thelebolus stercoreus Tode 1790

Thelebolus Tode – rodzaj grzybów z typu workowców (Ascomycota)[1].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Nie tworzą podkładek. Askokarpy na powierzchni lub zanurzone w podłożu, bardzo małe, o średnicy 25–400 μm, początkowo kuliste, następnie często otwierające się poprzez nieregularne pękanie ściany w górnej części i przybierające kształt soczewkowaty do półkulistego, w stanie dojrzałym wyglądające na apotecjum. Powierzchnia gładka, szklista, żółtawa lub brązowa, brzeg nie lub mało zróżnicowany. Hymenium złożone z palisadowo ułożonych worków i parafiz (w zależności od oświetlenia). Brak hypotecjum, w ekscypulum warstwy rdzeniowej (medullary excipulum) brak, lub słabo zróżnicowana, warstwa zewnętrzna (ectal excipulum) o różnej grubości, składająca się z jednej lub kilku warstw prawie kulistych lub spłaszczonych komórek. Worki, w zależności od liczby askospor o kształcie od maczugowato-cylindrycznego, maczugowatego, elipsoidalnego do półkulistego, górą zaokrąglone, raczej trwałe, w każdym od 8 do ponad 2000 askospor, o ścianie składającej się z grubej warstwy zewnętrznej i cienkiej, elastycznej warstwy wewnętrznej, które można łatwo oddzielić w okresie dojrzałości, z podwierzchołkową ścianą w kształcie pierścienia, zgrubiałą, otwierającą się dość nieregularnym rozcięciem w górnej części pierścienia, nie barwiącą się na niebiesko jodem. Askospory są elipsoidalne z zaokrąglonymi końcami, rzadko wrzecionowate, szkliste, raczej małe (do 9 × 5 µm), bez kropli oleju i granulek, niełatwo wytwarzające powietrzne inkluzje (pęcherzyki De Bary’ego), raczej grubościenne, gładkie. Parafizy często raczej skąpe, smukłe, nitkowate, słabo rozgałęzione, często z pogrubionymi wierzchołkami (do 3,5–7 μm) i pokryte grubą warstwą brązowawego lub żółtawego, amorficznego pigmentu. Askospory są wyrzucane na siłę i synchronicznie w postaci lepkiej masy. Anamorf zwykle brak, jeśli występują, przypominają rodzaj Hyphozyma[2].

Grzyby saprotroficzne, większość gatunków to grzyby koprofilne, występujące w glebie (grzyby glebowe) i na odchodach zwierząt. Większość gatunków to kriofile, których optymalny wzrost następuje w temperaturze 10–15 °C i występują głównie w ekosystemach subarktycznych i arktycznych. Mogły wyewoluować w odpowiedzi na podwójne wyzwanie, jakim jest niska temperatura podczas rozwoju na łajnie, i potrzeba przetrwania przejścia przez jelita zwierząt stałocieplnych[2].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Thelebolaceae, Thelebolales, Leotiomycetidae, Leotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Takson utworzył Heinrich Julius Tode w 1790 r.[1] Synonimy:

  • Lasiothelebolus Kimbr. & Luck-Allen 1974
  • Pezizella P. Karst. 1873
  • Pezizula P. Karst. 1871
  • Ryparobius Boud. 1869
  • Telebolus Lindau 1905[3]

Gatunki występujące w Polsce:

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum[4]. Wykaz gatunków według M.A. Chmiel[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2024-05-20] (ang.).
  2. a b G.S. de Hoog i inni, Evolution, taxonomy and ecology of the genus Thelebolus in Antarctica, „Studies in Mycology”, 51, 2005, s. 33–76 [dostęp 2022-12-12] (ang.).
  3. Species Fungorum [online] [dostęp 2024-05-20] (ang.).
  4. Index Fungorum [online] [dostęp 2024-05-20] (ang.).
  5. Maria Alicja Chmiel, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, s. 120–121, ISBN 978-83-89648-46-4.